Διαταραχή Επεισοδιακής Υπερφαγίας

Η κατανάλωση φαγητού δεν αποτελεί για όλους ένα μέσο κάλυψης των βασικών βιολογικών αναγκών αλλά διέξοδο των συναισθηματικών δυσκολιών η οποία προκαλεί εκ νέου αρνητικά συναισθήματα.
Τί είναι όμως η Διαταραχή Επεισοδιακής Υπερφαγίας;
Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών DSM-5 (American Psychiatric Association, 2013), στη διαταραχή αυτή υπάρχουν επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας. Ένα επεισόδιο υπερφαγίας χαρακτηρίζεται από τα εξής:

• Kατανάλωση φαγητού για συγκεκριμένη χρονική διάρκεια (όπως στο διάστημα 2 ωρών) σημαντικών ποσοτήτων, μεγαλύτερων από αυτών που θα κατανάλωναν οι περισσότεροι άνθρωποι στην ίδια χρονική διάρκεια και κάτω από παρεμφερείς συνθήκες.
• Aίσθηση απώλειας ελέγχου.
• Ταχεία κατανάλωση φαγητού.
• Κατανάλωση φαγητού μέχρι τα άτομα να νιώθουν υπερβολικά χορτασμένα και άβολα.
• Κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων φαγητού όταν δεν υπάρχει βιολογική πείνα.
• Τα άτομα τρώνε χωρίς την παρουσία άλλων λόγω της ντροπής που νιώθουν για την ποσότητα φαγητού που καταναλώνουν.
• Συναισθήματα απέχθειας, στενοχώριας και ύπαρξη πολλών ενοχών μετά το επεισόδιο.

Τα επεισόδια υπερφαγίας πρέπει να συμβαίνουν τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα για τρεις μήνες για να μπορέσει να δοθεί η διάγνωση της διαταραχής. Συμπληρωματικά, τα είδη των φαγητών που τείνουν να καταναλώνονται στη διάρκεια αυτών των επεισοδίων είναι τα λεγόμενα “comfort foods”, δηλαδή φαγητά που προσδίδουν άμεσα σωματική και συναισθηματική ευχαρίστηση τα οποία είναι συνήθως υψηλά σε θερμιδική αξία, ζάχαρη και λιπαρά (Spence, 2017).
Ποιά είναι λοιπόν η σχέση των υπερφαγικών επεισοδίων με τα συναισθήματα των ατόμων;
Ευρήματα ερευνών αποκαλύπτουν ότι στην πλειοψηφία των ατόμων με Διαταραχή Επεισοδιακής Υπερφαγίας παρουσιάζεται συννοσηρότητα διαταραχών, με τις διαταραχές διάθεσης και αγχώδεις διαταραχές να βρίσκονται μεταξύ των συνηθέστερων. (Hudson et al., 2007 ; Javaras et al., 2008 ; Grilo, White & Masheb, 2009)
Το καταθλιπτικό συναίσθημα είναι το πιο συχνό υπό διερεύνηση συναίσθημα σε σχέση με τα υπερφαγικά επεισόδια. Πιο συγκεκριμένα, έχει αποκαλυφθεί από πολλές έρευνες ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ καταθλιπτικού συναισθήματος και υπερφαγικών επεισοδίων, καθώς και ότι όσο περισσότερα τα καταθλιπτικά συμπτώματα τόσο πιο σοβαρά είναι τα υπερφαγικά επεισόδια (Dingemas, Danner & Parks, 2017). Με τη σειρά τους τα υπερφαγικά επεισόδια προκαλούν στα άτομα αρνητικά συναισθήματα με τη στενοχώρια, την ντροπή, την ενοχή και την απογοήτευση, να προεξάρχουν. Έτσι, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος τον οποίο, το άτομο που πάσχει, πολλές φορές δυσκολεύεται να αναγνωρίσει έτσι ώστε να προχωρήσει στην αντιμετώπισή του.
Εκτός από το καταθλιπτικό συναίσθημα άλλα συναισθήματα όπως αίσθημα απόγνωσης, αίσθημα αβοηθητότητας, ευερεθιστότητα και αίσθημα ανεπάρκειας έχουν μελετηθεί και βρεθεί να συσχετίζονται και πιο συγκεκριμένα να προηγούνται ενός υπερφαγικού επεισοδίου. Οι Zeek et al. (2011) ανακάλυψαν ότι τα συναισθήματα που χαρακτηρίζουν καλύτερα τα υπερφαγικά επεισόδια είναι ο θυμός, η απογοήτευση και το αίσθημα ότι κάποιος έχει πληγωθεί ή το αίσθημα της μοναξιάς.
Όσον αφορά το άγχος, άτομα με Διαταραχή Επεισοδιακής Υπερφαγίας αναφέρουν ότι βιώνουν πιο έντονα τα στρεσογόνα γεγονότα κι ότι δυσκολεύονται στη διαχείριση των αρνητικών συνιστωσών του άγχους. Επιπροσθέτως, οι De Young et al. (2014) στην έρευνά τους βρήκαν ότι τα άτομα με αυτήν τη διαταραχή, σε μέρες όπου το αρνητικό τους συναίσθημα ήταν μειωμένο και το θετικό τους συναίσθημα ανεβασμένο, ανέφεραν λιγότερα υπερφαγικά επεισόδια.
Είδαμε, λοιπόν, τη συσχέτιση των υπερφαγικών επεισοδίων με το συναισθηματικό τομέα των ατόμων που πάσχουν καθώς και τις αρνητικές επιπτώσεις. Εκτός από το συναισθηματικό επίπεδο, τα άτομα παρουσιάζουν δυσκολίες και στην καθημερινή τους ζωή όπως στις διαπροσωπικές τους σχέσεις καθώς και στο εργασιακό τους περιβάλλον.
Πώς θα βοηθήσουμε, λοιπόν, τον εαυτό μας σε περίπτωση που αναγνωρίζουμε τα παραπάνω συμπτώματα ως δικά μας;

• Το βασικό πρώτο στάδιο είναι να αναγνωρίσουμε ότι η παραπάνω κατάσταση μάς ταλαιπωρεί και μειώνει τη λειτουργικότητά μας. Έτσι, αφού έχει γίνει αυτή η πρώτη συνειδητοποίηση, είναι πιο πιθανό να οδηγηθούμε στην αναζήτηση της θεραπείας της διαταραχής δείχνοντας κατανόηση προς τον εαυτό μας κι απαλλάσσοντάς μας από οποιαδήποτε ενοχή που μπορεί να συνοδεύει την κατάσταση. Η θεραπεία μπορεί να είναι είτε σε μορφή φαρμακευτικής αγωγής είτε σε μορφή ψυχοθεραπείας είτε συνδυαστική.
• Ανάμεσα στις πολλές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις οι οποίες είναι κατάλληλες για τη Διαταραχή Επεισοδιακής Υπερφαγίας, πολύ αποτελεσματική έχει φανεί η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία (Cognitive Behavioral Therapy-CBT). Πιο συγκεκριμένα, η βάση αυτής της θεραπείας βρίσκεται στο ότι 1) συγκεκριμένες σκέψεις και στάσεις αναφορικά με τη σημασία του βάρους και της εικόνας του σώματος, 2) επηρεάζει το πώς νιώθουμε για το σώμα μας καθώς και το πόσο πιστεύουμε ότι αξίζουμε και 3) αυτές οι πεποιθήσεις μπορεί να οδηγήσουν σε περιοριστικές δίαιτες που με τη σειρά τους μπορεί να οδηγήσουν σε υπερφαγικά επεισόδια ( Grilo, 2017).
• Σημαντική σε όλη αυτή την προσπάθεια είναι η σχέση του ατόμου που πάσχει με τον ειδικό ψυχικής υγείας. Οι ειδικοί δημιουργούν το κατάλληλο κλίμα το οποίο χαρακτηρίζεται από ενσυναίσθηση, συνεργασία και αποδοχή. Σε ένα πρώτο στάδιο οι ειδικοί εξηγούν στους ανθρώπους που πάσχουν τί σημαίνει η συγκεκριμένη διαταραχή, πώς οι ίδιοι τη βιώνουν, τους βοηθούν να αναγνωρίσουν τις προβληματικές συνήθειες που αφορούν τα υπερφαγικά επεισόδια μέσω μεθόδων αυτοπαρατήρησης και τους στηρίξουν στην εγκαθίδρυση νέων υγειών διατροφικών συνηθειών (Fairburn, 2008).

Η Διαταραχή Επεισοδιακής Υπερφαγίας είναι αναμφισβήτητα μια δύσκολη κατάσταση που βιώνει το άτομο και γι’ αυτόν το λόγο είναι πολύ σημαντική η έγκαιρη διάγνωση της διαταραχής και η αντιμετώπισή της.

Ελένη Θεοφίλη, Κλινική Ψυχολόγος MSc

ΨΥΧΗΣ ΟΜΜΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΟ ΤΖΕΡΑΝΗ
Λεωφ. Πεντέλης 1, Νέα Πεντέλη
210 8044332 / 210 8047624
info@tzeranis.gr

Βιβλιογραφικές αναφορές

American Psychiatric Association. (2013). Feeding and Eating Disorders. In Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5^th ed.). Washington, DC.           

De Young, K. P., Zander, M., & Anderson, D. A. (2014). Beliefs about the emotional consequences of eating and binge eating frequency. Eating Behaviors, 15(1), 31-36. doi: 10.1016/j.eatbeh.2013.10.012

Dingemans, A., Danner, U., & Parks, M. (2017). Emotion regulation in binge eating disorder: A Review. Nutrients, 9(11), 1274. doi:10.3390/nu9111274

Fairburn, C.G. Cognitive Behavior Therapy and Eating Disorders. New York, NY: Guildord Press:2008.

Grilo, C. M. (2017). Psychological and behavioral treatments for binge-eating disorder. The Journal of Clinical Psychiatry, 78(Suppl 1), 20-24. doi: 10.4088/jcp.sh16003su1c.04

Grilo, C. M., White, M. A., & Masheb, R. M. (2009). DSM-IV psychiatric disorder comorbidity and its correlates in binge eating disorder. International Journal of Eating Disorders, 42(3), 228-234. doi:10.1002/eat.20599

Hudson, J. I., Hiripi, E., Pope, H. G., & Kessler, R. C. (2007). The prevalence and correlates of eating disorders in the national comorbidity survey replication. Biological Psychiatry, 61(3), 348-358. doi: 10.1016/j.biopsych.2006.03.040

Javaras, K. N., Pope, H. G., Lalonde, J. K., Roberts, J. L., Nillni, Y. I., Laird, N. M., . . . Walsh, B. T. (2008). Co-occurrence of binge eating disorder with psychiatric and medical disorders. The Journal of Clinical Psychiatry, 69(2), 266-273. doi:10.4088/jcp.v69n0213

Spence, C. (2017). Comfort Food: A Review. International Journal of Gastronomy and Food Science, 9, 105-109. doi:10.1016/j.ijgfs.2017.07.001

Zeeck, A., Stelzer, N., Linster, H. W., Joos, A., & Hartmann, A. (2010). Emotion and eating in binge eating disorder and obesity. European Eating Disorders Review. doi:10.1002/erv.1066