Εξαρτήσεις

Σαν εξάρτηση ορίζεται η επαναλαμβανόμενη χρήση ουσίας ή δραστηριότητας – πράξης που μπορεί να οδηγήσει του συνδρόμου «εξάρτησης» μετά από χρονικό διάστημα διαφορετικό για κάθε άτομο.

Το σύνδρομο εξάρτησης είναι μια «δέσμη φυσιολογικών και νοητικών εκδηλώσεων ή εκδηλώσεων της συμπεριφοράς, στις οποίες η χρήση κάποιας ουσίας ή δραστηριότητας για ένα συγκεκριμένο άτομο αποκτά πολύ πιο άμεση προτεραιότητα σε σχέση με άλλες συμπεριφορές, οι οποίες είχαν κάποτε μεγαλύτερη αξία γι’  αυτό το άτομο.

Κεντρικό χαρακτηριστικό του συνδρόμου εξάρτησης είναι η επιθυμία (συχνά έντονη και κάποιες φορές ακατανίκητη) για λήψη ψυχοδραστικών ουσιών (με ή χωρίς ιατρική συνταγή) οινοπνευματωδών ή καπνού, ή δραστηριοτήτων όπως τα τυχερά παιχνίδια και τα video games.

Χαρακτηριστικά  Συμπτώματα του  Συνδρόμου  είναι:

1.  Έντονη επιθυμία (craving) ή επιτακτική ανάγκη (compulsion)  λήψης της ουσίας ή εφαρμογή της δραστηριότητας (O’ Brien και συν., 1998).
2. Δυσκολίες στον έλεγχο της συμπεριφοράς που αφορά τη λήψη της ουσίας ,ή την εφαρμογή της δραστηριότητας σε με την έναρξη, τη διακοπή, ή το βαθμό χρήσης της ή ενασχόλησης .
3. Η φυσιολογική κατάσταση απόσυρσης ή στέρησης όταν διακοπή η δραστηριότητα ή ελαττωθεί ή διακοπή  η χρήση της ουσίας .
4. Ανοχή (tolerance) στην ουσία που εκδηλώνεται από την ανάγκη αύξησης της για να αναπαραχθεί η αρχική φαρμακολογική δράση .
5. Προοδευτική παραμέληση εναλλακτικών πηγών ευχαρίστησης ή ενδιαφερόντων εξ αιτίας της χρήσης ουσιών ή εφαρμογής εθιστικών δραστηριοτήτων , καθώς και αύξηση του χρόνου για την προμήθεια και την χρήση των ουσιών αυτών ή την ανάνηψη από τις επιδράσεις τους .
6. Επιμονή στην χρήση της ουσίας η της δραστηριότητας παρά τις αδιαμφισβήτητες ενδείξεις σοβαρών βλαπτικών συνεπειών.

Επίσης είναι δυνατόν να υπάρχει εξάρτηση χωρίς να εκδηλώνεται το πλήρες σύνδρομο εξάρτησης, όπως συμβαίνει στις ιατρογενείς εξαρτήσεις, π.χ. σε ασθενείς που λαμβάνουν βενζοδιαζεπίνες για διαταραχή πανικού, ή μπρφίνην για έντονα άλγη.

Η ανταμοιβή (reward) π.χ ευφορία ή άλλη θετική εμπειρία που προκύπτει από τη χρήση της ουσίας συμβάλει σημαντικά στη δημιουργία του συνδρόμου εξάρτησης μέσω της εξής αλληλουχίας : χρήση – ανταμοιβή – ενίσχυση (reinforcement)  που ορίζεται ως η αύξηση μέσω ορισμένων ερεθισμάτων της τάσης σύνδεσης ερεθίσματος – απάντησης που προκύπτει από τη διαδικασία μάθησης (White, 1989). Εν προκειμένω ενισχύεται η τάση του ατόμου να συνδέει ερεθίσματα που έχουν προηγουμένως συσχετιστεί χρονικά με την  ουσία ( conditioned stimuli εξαρτημένα ερεθίσματα) με συμπεριφορά που δίνει άμεση προτεραιότητα στη χρήση π.χ. η οπτική επαφή με τα σύνεργα χρήσης μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορά αναζήτησης της ουσίας . Ακολουθεί η αύξηση της συχνότητας της χρήσης και τέλος η εμφάνιση επιτακτικής ανάγκης λήψης της ουσίας η της δραστηριότητας και μαζί των άλλων συμπτωμάτων του συνδρόμου εξάρτησης (Di Chiara και Imperato 1988).

Το σύνδρομο στέρησης αυξάνει περαιτέρω την ανάγκη επανάληψης της χρήσης για να μειωθούν η εξαλειφθούν τα συμπτώματα στέρησης . Συνεπώς η χρήση της ουσίας δεν γίνεται μόνο λόγω της προσδοκίας της ευφορίας αλλά και λόγω του φόβου της δυσφορίας.