Υποστηρικτικό Δίκτυο

«Για να μάθεις να πετάς, πρέπει πρώτα να μάθεις να μπουσουλάς, να περπατάς και να τρέχεις. Δεν μπορείς να μάθεις να πετάς, πετώντας». Τάδε έφη Φρίντριχ Νίτσε (ελαφρώς τροποποιημένο).

Τι συμβαίνει όμως όταν η πορεία είναι αντίστροφη; Τι συμβαίνει αν ήξερες να πετάς, αλλά πρέπει τώρα να μάθεις να τρέχεις; Τι συμβαίνει αν ήξερες να τρέχεις, αλλά πρέπει τώρα να μάθεις να περπατάς; Τι συμβαίνει αν ήξερες να περπατάς, αλλά πρέπει τώρα να μάθεις να μπουσουλάς;

Η πορεία προς την άνοια είναι ακριβώς η προαναφερθείσα. Το άτομο υφίσταται είτε σταδιακά είτε ραγδαία μία έκπτωση στις μνημονικές του δεξιότητες, η οποία βαθμιαία επηρεάζει ολοένα και περισσότερο την λειτουργικότητά του. Ως
καθοριστικής σημασίας καθίσταται η συμβολή του υποστηρικτικού κοινωνικού δικτύου του εκάστοτε ατόμου, προκειμένου να ομαλοποιηθεί η μετάβαση από την πρωθύστερη κατάσταση λειτουργικότητας στην νέα συνθήκη που διαμορφώνεται καιπαράλληλα να παρέχεται πληθώρα ερεθισμάτων ικανών να ενισχύσουν τις δεξιότητες του ατόμου.

Η προσαρμογή ωστόσο, δεν διενεργείται μόνο από το ανοϊκό άτομο. Οι φροντιστές και εν γένει το υποστηρικτικό κοινωνικό δίκτυο καλούνται και εκείνοι να προσαρμοστούν, ώστε να καταφέρουν να συμβάλλουν τα μέγιστα στην φροντίδα του ατόμου με άνοια και παράλληλα να διατηρήσουν την δική τους προσωπική ζωή.

Πρώτο βήμα συνιστά η εξοικείωση με την ματαίωση. Πρέπει να μάθουν να αναπροσαρμόζουν διαρκώς τις προσδοκίες τους από τις ικανότητες του ατόμου και να διαχειρίζονται την ματαίωση που επέρχεται από την ασυνείδητη σύγκριση με την
εικόνα του ατόμου πριν την άνοια.

Ο ρόλος ενός φροντιστή ατόμου με άνοια είναι πολυσύνθετος και οι αρμοδιότητες του υφίστανται διαρκείς μεταβολές ανάλογα με το στάδιο της ασθένειας. Στα αρχικά στάδια, το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον του ασθενούς θα μπορεί να αντλήσει απόλαυση και χαρά από πληθώρα δραστηριοτήτων που θα καλείται να κάνει
με το άτομο με άνοια. Όσο όμως, η ασθένεια επιδεινώνεται, οι φροντιστές καλούνται να εκπονήσουν ολοένα και πιο απαιτητικές δραστηριότητες που εκτείνονται από την διαρκή υπενθύμιση φαρμάκων και ραντεβού έως και την αρωγή στην φροντίδα της προσωπικής υγιεινής του ατόμου.

Σε αυτό το σημείο του άρθρου πρέπει να καταστούν σαφή τα εξής:

• Πάντοτε υπάρχει δυνατότητα για τέλεση δημιουργικών και ευχάριστων δραστηριοτήτων με το άτομο με άνοια.
• Όχι μόνο δεν είναι κατακριτέα, αλλά καθίσταται επιβεβλημένη η έκκληση βοήθειας και η εμπλοκή του ευρύτερου οικογενειακού και κοινωνικού υποστηρικτικού δικτύου.

Διαφαίνεται επομένως, ο ολιστικός χαρακτήρας της παρέμβασης στην άνοια. Η διαρκής επικοινωνία με πληθώρα ατόμων του κοινωνικού και οικογενειακού υποστηρικτικού δικτύου δύναται να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην επιβράδυνση της πορείας της νόσου με την ταυτόχρονη όξυνση των γνωστικών δεξιοτήτων του ανοϊκού ατόμου. Μάλιστα, στο πλαίσιο της επικοινωνίας καλό είναι να αποτυπωθούν οι επιθυμίες, προσδοκίες και στόχοι για τα επικείμενα στάδια της
άνοιας και να αποσαφηνιστούν ορισμένα θολά σημεία αναφορικά με τα διαδικαστικά (π.χ. μπάνιο από μέλος της οικογένειας ή από ειδικό και κατ’ επέκταση φύλο του ατόμου/ κατ’ οίκον περίθαλψη ή νοσηλεία σε ίδρυμα).

Τέλος, επιχειρώντας κανείς να νοηματοδοτήσει την εμπειρία του εκάστοτε φροντιστή, υπάρχει πληθώρα τρόπων να καταστεί κάθε δραστηριότητα δημιουργική και ευχάριστη. Επομένως, θα μπορούσε κανείς να εμπλέξει το ανοϊκό άτομο στις διαδικασίες των εργασιών στο σπίτι αναθέτοντάς του αρμοδιότητες βάσει της αντιστοιχίας με το στάδιο της νόσου και των γνωστικών ικανοτήτων του. Ενδεικτικά, το ανακάτεμα του φαγητού υπό την συνοδεία μουσικής, η κατηγοριοποίηση των προϊόντων βάσει χρώματος ή είδους ως παιχνίδι, το δίπλωμα των ρούχων μετά το σιδέρωμα σε συγκεκριμένα σχήματα ή η ταξινόμηση σε κουτιά του αντίστοιχου χρώματος, καθώς και το σφουγγάρισμα παρουσιαζόμενο ως πρόβα χορού θα μπορούσαν να είναι ορισμένοι ευχάριστοι τρόποι εμπλοκής του ανοϊκού ατόμου στην ευρύτερη καθημερινότητα και δη σε προχωρημένα στάδια της νόσου, στα οποία το αίσθημα της συνεισφοράς και η παράλληλη εξάσκηση απλών γνωστικών διεργασιών καθίστανται ιδιαιτέρως καρποφόρα.

Υ.Γ. Αναμένουμε στα σχόλια τις δικές σας προτάσεις και ευφάνταστες ιδέες, προκειμένου να καταστεί δυνατή η εμπλοκή του ανοϊκού ατόμου σε ολοένα και περισσότερες δραστηριότητες της καθημερινής ζωής.

Του Γιάννη Κατσούλη, τελειόφητος φοιτητής Ψυχολογίας – ΕΚΠΑ